با شروع رقابتهای استعماری در دورهء شاه عباس، دادن امتیازات وسیع به پرتقالی ها در جنوب و ارامنه در بخشهای مرکزی و حتی پایتخت اصفهان، رقابت بر سر اخذ قراردادهای جدید به مسئله ای حاد در دربار ایران مبدل میشود. روسها زودتر از دیگران نواحی غرب دریای خزر را به مراکز تجاری خود تبدیل کرده بودند. رقابت بر سر یافتن منابع ثروتمند در شرق دریای خزر نیز به مسئله ای تقریبا بین المللی تبدیل شده بود و بویژه با تشکیل کمپانی هندشرقی پای اروپائیان، بویژه انگلیسها به استرآباد باز میشود. در سال ۱۵۶۲ فرستادهء ویژهء ملکهء انگلستان آنتونی جینکینسون سعی کرد با کمک روسها امتیاز تجارت نواحی شمالغرب و شمالشرق ایران را بدست آورد. ولی در این سالها شمشیر نادر افشار از سر تورکمنها کله مناره می ساخت و یارای هیچگونه فعالیتهای تجاری و اقتصادی را نمی داد. بگونه ای که تورکمن تابه امروز فارسها را با عنوان "قیزیلباش" خطاب می کنند. مسلما در اوجگیری قیام های ملی تورکمن ها علیه حاکمیت زور و ستم، ادامۀ تأثیر قیام آبا سردار، فراخوان های شاعر و فیلسوف بزرگمان در راستای ایجاد دولتی مستقل و مقتدر "برقرار دؤولت ایسلأرین"ِ مختومقلی، افشاگری های ذلیلی از دربار خان خیوه و اشعار شیدایی در وصف زبان مادری و الفبای تورکمنی جایگاه ویژه ای داشته است.
